गुल्मी । सुन्तलाका लागि चिनिने गुल्मी जिल्लामा यस वर्ष उत्पादन उल्लेख्य रूपमा घटेको छ। मौसमका अनुकूलता नहुनु र बगैँचा व्यवस्थापनमा निरन्तर कमीकमजोरी देखिनुले उत्पादनमा ठूूलो असर परेको कृषि ज्ञान केन्द्र गुल्मीले जनाएको छ।
केन्द्रका सूचना अधिकारी टिकाराम न्यौपानेका अनुसार गत वर्ष ७ हजार ३६८ मेट्रिक टन सुन्तला उत्पादन भएकोमा यस वर्ष घटेर ५ हजार १७ मेट्रिक टनमा सीमित भएको छ। कुल उत्पादन हेर्दा उत्पादन करिब ३२ प्रतिशतले कम भएको छ, जुन पछिल्ला वर्षहरूमै सबैभन्दा ठूलो गिरावट हो।
उत्पादन घटेपछि जिल्लाको आर्थिक आम्दानीमा पनि प्रत्यक्ष प्रभाव परेको छ। गत वर्ष २५ करोड ७८ लाख ६९ हजार ५ सय रुपैयाँ बराबरको सुन्तला उत्पादन भए पनि यस वर्ष उत्पादनको मूल्य करिब २० करोड ६ लाख ७८ हजार ४ सय रुपैयाँ मात्रै पुग्ने अनुमान गरिएको छ। गत वर्ष करिब १३ करोड रुपैयाँ बराबरको सुन्तला बाहिरी जिल्लामा निर्यात भएको थियो। तर यस वर्षको निर्यातसम्बन्धी अद्यावधिक तथ्यांक उपलब्ध नभएको केन्द्रले जनाएको छ।
सुन्तला उत्पादनमा आएको गिरावटको मूल कारण कृषि विज्ञहरूले बेमौसमी वर्षा, फूल तथा फल लाग्ने समयमा प्रतिकूल जलवायु, बगैँचा व्यवस्थापनमा कमी, फल झर्ने समस्या तथा रोग–किराको बढ्दो प्रकोपलाई मानेका छन्।
जिल्लामा ९५ प्रतिशतभन्दा बढी सुन्तलाका बगैँचा बिजु बोटमा आधारित छन्। यस्ता बोट लामो समयसम्म फल दिए पनि जीर्ण बगैँचामा रोग–किरा, फेँद तथा जरा कुहिने समस्या बारम्बार देखिने केन्द्रले बताएको छ।
गाउँघरमा कामदारको अभाव तथा परम्परागत खेती प्रणालीमा टिकिरहनु भनेको सुन्तला उत्पादनको दीर्घकालीन सम्भावनामा चुनौती बनेको कृषकहरूले पनि उल्लेख गरेका छन्।
यद्यपि जिल्लामा सुन्तला खेतीलाई व्यावसायिक बनाउन कृषि आधुनिकीकरण परियोजनामार्फत विभिन्न स्थानमा चक्लाबन्दी गरिएको छ। मदाने गाउँपालिकाको पुर्कोटदह, धुर्कोटको पिपलधारा, सत्यवतीको लिम्घा लगायतका क्षेत्रमा जोन कार्यक्रममार्फत व्यवस्थित खेती विस्तार भइरहेको छ।
धुर्कोट गाउँपालिकाको नयागाउँ र पिपलधारा, छत्रकोटको लुम्छा र श्रृङ्गा, रेसुङ्गा नगरपालिकाको भाडगाउँ, रुरुक्षेत्रको मुसिडाँडा र चौतारा, मुसिकोटको अर्लाङ्कोट, गुल्मीदरबारको गौडाकोट, कालीगण्डकी गाउँपालिकाको अर्बेनी र जयखानी, चन्द्रकोटको रेमी तथा सत्यवती र मदानेको भनभने जस्ता क्षेत्र अझै पनि जिल्लाका प्रमुख सुन्तला पकेट क्षेत्रका रूपमा सक्रिय छन्।