काठमाडौं।प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा नेताका हिसाबले औसत नेता हुन् । विद्यार्थी राजनीतिबाट राजनीतिक मुल प्रवाहमा आएका प्रधानमन्त्री देउवाले पार्टी र देशका लागि कुनै त्यस्तो सम्झनायोग्य गरेका छैनन् जसलाई समाजले पछि र परसम्म सम्झिरहोस् । तर देउवाको संख्यात्मक सफलता भने यस्तो हासिल गरेका छन्, जसलाई इतिहासले तथ्याङ्गक राखीरहनु पर्ने भएको छ ।
नेपाली राजनीतिको पछिल्लो बिडम्बनापूर्ण आरोहपछि देउवा पाँचौँ पटक प्रधानमन्त्री नियुक्त भएका थिए । प्रधानमन्त्री पदमा बहाल रहेको बेला दोस्रो पटक सभापति पदमा निर्वाचित भएका छन् ।
१३ औं महाधिवेशनमा वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेललाई पराजित गर्दै पहिलो पटक पार्टी सभापति भएका देउवा दोस्रो पटक डा.शेखर कोइरालालाई पराजित गर्दै सभापति पदमा दोस्रो कार्यकालको लागि निर्वाचित भएका हुन् ।
२०७२ फागुनमा भएको महाधिवेशनमा देउवाले १८ सय २२ मत पाएका थिए भने पौडेलले १२ सय ९६ मत ल्याएका थिए । देउवाले १४औं को
महाधिवेशनमा बुधबार बिहान सकिएको अन्तिम मतपरिणाम अनुसार देउवा २७२४ मत ल्याएर कांग्रेस सभापतिमा निर्वाचित भएका हुन्।कोइरालाले १८१७ मत प्राप्त गरे । देउवाले निकटतम् प्रतिद्वन्द्वी डा. कोइरालालाई ९०७ मतले हराएका हुन् ।
पहिलो चरणको निर्वाचनमा सभापति पदका उम्मेदवार कसैले पनि ५० प्रतिशतभन्दा बढी मत ल्याउन नसकेपछि सबैभन्दा बढी मत ल्याउने देउवा र डा कोइरालाबीच दोस्रो चरणको निर्वाचनका लागि प्रतिस्पर्धा भएको हो ।
दोस्रो चरणको निर्वाचनमा सभापति पदमा कुल ४५७४ मत खसेको थियो। त्यसमध्ये ३३ मत बदर भएको थियो।
पहिलो चरणमा सभापतिका कुनै पनि उम्मेदवारले ५० प्रतिशत मत कटाउन नसकेपछि मंगलबार पुन : मतदान भएको हो ।
पहिलो चरणमा कांग्रेसको सभापतिका लागि वर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवा, उपसभापति विमलेन्द्र निधि, पूर्वमहामन्त्री प्रकाशमान सिंह, केन्द्रीय सदस्य डा. शेखर कोइराला र केन्द्रीय सदस्य कल्याण गुरुङ प्रतिस्पर्धामा थिए ।
पहिलो चरणमा देउवाले २२५८ मत पाएका थिए भने शेखरले १७०२ मत पाएका थिए । प्रकाशमान सिंहले ३७१ मत पाउँदा विमलेन्द्र निधिले २५० र कल्याण गुरुङले २२ मत पाए ।
दोस्रो चरणमा देउवालाई ३७१ मत ल्याएका सिंह, २४९ मत ल्याएका निधि र केबल २० मत ल्याएका गुरुङले दोस्रो चरणको निर्वाचनमा साथ दिएका छन् ।
दोस्रो चरणमा दिउँसो साढे ३ बजेपछि ६ घण्टाको अवधिमा ४ हजार ५६२ जनाले मतदान गरेका छन् । यो पहिलो चरणमा भन्दा ११७ मत कम हो । कुल ४७४३ महाधिवेशन प्रतिनिधिमध्ये ४ हजार ६६९ जनाले पहिलो चरणमा मतदान गरेका थिए ।
देउवाको यात्रा
वि.स.२००३ जेठ महिनामा डडेलधुरा जिल्लाको असीग्राम गाविस वडा नम्बर ५ मा जन्मिएका देउवाले नेविसंघबाट राजनीतिमा सुरु गरे । २०२१ सालमा काठमाडौंको त्रिचन्द्र कलेजमा भर्ना भएपछि उनी सक्रिय भए ।
देउवा विसं २०२८ सालमा पहिलो पटक नेपाल विद्यार्थी संघको सभापतिमा विजयी भए । पञ्चायतविरोधी राजनीति गर्दा देउवामा पटक-पटक जेल परेका थिए ।
२०४६ मा नेपाली कांग्रेसको नेतृत्वमा देशमा पहिलो जनाअन्दोलन भइरहेको बेला लन्डन स्कूल अफ इकोनोमिक्समा पढिरहेका थिए । २०४७ सालमा जनाअन्दोलन सफल भएपछि देउवा लण्डनबाट राजनीतिका लागि काठमाडौं फर्किए ।
२०४८ सालमा डलेलधुराबाट सांसद बनेका देउवा प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइराला नेतृत्वको सरकारमा गृहमन्त्री भए । २०५१ सालको मध्यावधि निर्वाचनपछि उनी संसद्मा प्रमुख प्रतिपक्षी दलको नेतामा निर्वाचित भए ।
२०५२ सालमा एमाले नेता मनमोहन अधिकारी नेतृत्वको अल्पमतको सरकार ढलेपछि उनी पहिलोपटक संयुक्त सरकारको प्रधानमन्त्री बने ।
सर्वोच्च अदालतले २०५२ भदौ १२ गते मनमोहन अधिकारी नेतृत्व सरकारले सिफारशस गरेको संसद विघटन खारेज गरिदियो । २०५२ साल भदौ २७ गते ५२ जनाको जम्बो मन्त्रिपरिषद् सहित उनी प्रधानमन्त्री भएका थिए ।
झन्डै १८ प्रधानमन्त्री भएका देउवाले कार्यकालमा सरकार टिकाउन सांसद किनबेच गर्ने, होटलमा थुन्ने, मन्त्रीलाई बैंकक पठाउने काम गरेको भन्दै आलोचना भएको थियो ।
उनको प्रधानमन्त्रीत्व कालमा पञ्चलाई सरकारमा ल्याउनेदेखि सुरासुन्दरी, प्राडो काण्ड, रातो पासपोर्ट र सुत्केरी भत्ता जस्ता संसदीय विकृति जन्मिएको भनेर आलोचना गरिन्छ ।
२०५२ सालमा देउवा नै प्रधानमन्त्री भएका बेला बाबुराम भट्टराई लगायतले ४० बुँदे मागपत्र बुझाएका थिए र त्यो पूरा नभएको भन्दै त्यसै वर्ष फागुन १ गतेदेखि माओवादीले देशमा सशस्त्र विद्रोह सुरु गरेको थियो ।
अहिले उनी उनै माओवादी समेतको सहयोगमा प्रधानमन्त्री छन् । २०५६ सालमा डडेलधुराबाटै निर्वाचित भएका देउवा २०५८ साल साउनमा दोस्रो पटक प्रधानमन्त्री बनेका थिए । त्यसै वर्ष असोज १८ गते राजा ज्ञानेन्द्रले उनलाई पदच्युत गरेका थिए ।
फेरि २०६१ साल जेठमा राजा ज्ञानेन्द्रले देउवालाई प्रधानमन्त्रीमा बनाए । तर फेरि ज्ञानेन्द्रले २०६१ साल माघ १९ मा सत्ता आफ्नै हातमा लिँदै देउवालाई हटाए ।
नेपालमा गणतन्त्र स्थापनापछि देउवा २०७४ सालमा पुन चौथो पटक प्रधानमन्त्री बने । देउवा २९ असार २०७८मा सर्वोेच्च अदालतको परमादेशपछि पाँचौंपटक प्रधानमन्त्री नियुक्त भए ।
पार्टी राजनीति
०५७ पोखरामा भएको दसौं महाधिवेशनमा तत्कालीन पार्टीका नेता गिरिजाप्रसाद कोइरालासँग उनी सभापतिमा प्रतिस्पर्धा गरे । तर पराजित भए ।
प्रधानमन्त्री भएका बेला पार्टीको निर्देशनविपरीत २०५९ जेठ ८ मा संकटकाल लम्बाउने निर्णय गरेको भन्दै साधारण सदस्यतासमेत नरहने गरी निष्कासनमा परेका देउवाले २०५९ असोज ४ मा पार्टी फुटाएर कांग्रेस प्रजातान्त्रिक गठन गरी सभापति भए ।
२०६२–६३ सालको जनआन्दोलनपछि २०६४ सालमा देउवाको पार्टी नेपाली कांग्रेसमा एकीकृत भएको थियो । । ०६४ मा पार्टी एकीकरणपछि देउवा दोस्रो मर्यादाक्रममा थिए ।
१३ औं महाधिवेशनमा वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेललाई पराजित गर्दै पहिलो पटक पार्टी सभापति भएका देउवा दोस्रो पटक डा.शेखर कोइरालालाई पराजित गर्दै सभापति पदमा दोस्रो कार्यकालको लागि निर्वाचित भएका हुन् ।
२०७२ फागुनमा भएको महाधिवेशनमा देउवाले १८ सय २२ मत पाएका थिए भने पौडेलले १२ सय ९६ मत ल्याएका थिए