बुटवल। घामले राम्ररी छोएको अर्घाखाँचीको पाणिनी गाउँपालिका वडा नं. १ सिम्ले। बिहानको चिसो हावासँगै सुन्तलाका बोट हल्लिन्छन्। केही वर्षअघि यही ठाउँका धेरै बारी बाँझै थिए। खेती गर्न छाडेर शहर जाने कि विदेश लाग्ने भन्ने दोधारमा थिए यहाँका युवा। तर आज त्यो सिम्ले फरक देखिन्छ। हरियाली बगैँचाले ढाकिएको गाउँमा सुन्तलाको सुवास फैलिएको छ, जसले किसानको जीवनमा आशा बोकेको छ।
सिम्लेमा करिब ४५ घरधुरी छन्। अधिकांश घरधुरीको मुख्य आम्दानीको स्रोत अहिले सुन्तला खेती बनेको छ। बारीमा पस्दा सुन्तलाले लत्रिएका हाँगाहरू देखिन्छन्। ती सुन्तला केवल फल मात्र होइनन्, किसानका सपना र भविष्य पनि हुन्।
यही गाउँका युवा कृषक काशीराज भट्टराई बिहानै बगैँचातिर लाग्नुहुन्छ। हातमा कैंची, काँधमा झोला र आँखामा आत्मविश्वास। उहाँ सम्झनुहुन्छ—सुरुमा जम्मा २० वटा बिरुवा रोप्दा धेरैले यो काम टिक्ला कि टिक्दैन भन्ने प्रश्न गरेका थिए। “जोखिम त थियो,” उहाँ मुस्कुराउँदै भन्नुहुन्छ, तर आफ्नै जमिनमा केही गरेर देखाउने आँट चाहिएको थियो।
आज काशीराजसँग करिब ३०० वटा सुन्तलाका बोट छन्। ती बोटले उहाँलाई वर्षेनि १२ देखि १५ लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी गराइरहेका छन्। यही आम्दानीले घरखर्च चलेको छ, छोराछोरी पढिरहेका छन् र भविष्यका लागि बचत पनि हुँदै आएको छ। “वर्षको तीन–चार महिना अलि धेरै मेहनत गर्नुपर्छ, उहाँ भन्नुहुन्छ, तर बाँकी समय आफ्नै गाउँमा रमाउन पाइन्छ, यही नै सबैभन्दा ठूलो सुख हो।
सिम्लेमा काशीराज मात्र होइन, अन्य किसानको कथासमेत उस्तै छ। गाउँभरिका किसान मिलेर हेर्दा यहाँबाट वार्षिक ८ देखि १० करोड रुपैयाँसम्मको सुन्तला बजारमा पुग्छ। स्वाद र गुणस्तरका कारण सिम्लेको सुन्तलाको माग बढ्दो छ। बुटवल, भैरहवा हुँदै अन्य जिल्लासम्म यहाँको सुन्तला पुग्ने गरेको छ।
तर यात्राको अन्त्य यहाँ सजिलो छैन। बजारमा सुन्तला पठाउँदा ग्रेडिङ अनिवार्य भइसकेको छ। किसानहरू हातैले सुन्तला छानेर वर्गीकरण गर्छन्। यसले समय पनि धेरै लाग्छ र मेहनत पनि बढ्छ। “यदि सरकारले ग्रेडिङ मेसिन उपलब्ध गराइदिए धेरै सहज हुन्थ्यो,” काशीराजको चाहना छ। अनुसार प्रविधि जोडिन सके किसानको आम्दानी अझ बढ्न सक्छ।
सिम्लेको यो सुन्तला बगैँचाले मासिक १५–२० हजार कमाउन शहर पस्ने वा विदेश जाने सपना देखिरहेका युवालाई फरक बाटो देखाएको छ। आफ्नै गाउँमा, आफ्नै जमिनमा पसिना बगाउँदा सम्मान र आम्दानी दुवै पाइने सन्देश यहाँको बगैँचाले दिएको छ।
यही सन्देशलाई अझ बलियो बनाएको छ—नेपाल सरकारले २०८० साल चैत ३० गते सुन्तलालाई राष्ट्रिय फल घोषणा गर्नुले। यो घोषणाले सिम्ले जस्ता गाउँलाई थप आशा दिएको छ। यदि उत्पादन, प्रविधि र बजारिकरणमा राज्यले साथ दिएमा सुन्तला खेतीले देशभरका गाउँलाई समृद्धितर्फ लैजान सक्छ।
आज सिम्ले केवल एउटा गाउँ मात्र होइन, यो एउटा कथा हो—जहाँ बाँझो बारीले सम्भावनाको रूप लिएको छ। जहाँ युवाले विदेश होइन, बगैँचामा भविष्य देखेका छन्। सुन्तलाका बोटहरू सिम्लेका किसानका लागि अब फल मात्र होइन, आत्मविश्वास र आत्मनिर्भरताको प्रतीक बनेका छन्।