तीनवर्षमा काठमाडौंका सबै तार ‘अन्डरग्राउन्ड’ भइसक्छ
देशमा अँध्यारो छाएका बेलामा कुनै पनि निकायले आफ्नो दायित्व पूरा गर्न सकेमा देशमा आशा जगाउन सकिन्छ र उज्यालो ल्याउन सकिन्छ भन्ने महत्वपूर्ण सन्देश दिन सफल पात्रको नाम हो–कुलमान घिसिङ ।
नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका प्रबन्ध निर्देशक घिसिङ सरकारी निकायमा रहेका केही लोकप्रिय पात्रमा पर्ने व्यक्ति पनि हुन् । उनले ३ वर्ष ४ महिनाअघि प्राधिकरणको नेतृत्व सम्हाल्न आइपुग्दा देश झण्डै १९ घण्टा लोडसेडिङको चक्रब्युहमा थियो । ‘विद्युत प्राधिकरण भनेको विद्युत दिने कार्यालय होइन लोडसेडिङ गराउने कार्यालय हो’ भन्ने खालको परिचय जनमानसमा बनेको थियो ।
तर, उनले अहिले प्राधिकरण लोडसेडिङ गराउने होइन विद्युत दिने कार्यालय नै हो भन्ने कुरा कामले प्रमाणित गरिसकेका छन् । प्राधिकरणका प्रमुख घिसिङ बुधबार एउटा कार्यक्रममा भाग लिने सिलसिलामा केही घण्टाका लागि पोखरामा थिए । सोही क्रममा उनले
प्रस्तुत छ, बाह्रखरीका लेखनाथ अधिकारीले प्रबन्ध निर्देशक घिसिङसँग गरेको कुराकानीका मुख्य अंशहरुः
नेपाल विद्युत प्राधिकरण अहिले के गर्दैछ ?
अहिले हामीले सहरी क्षेत्रमा लोड व्यवस्थापनको कार्यमा ध्यान दिइरहेका छौं । थुप्रै सरचना अपडेट गर्नुपर्ने अवस्था रहेको छ । वितरण भएको अवस्थामा अब विद्युत खपत बढाउने काम कसरी अघि बढाउने भन्ने बारेमा सोचिरहेका छौं । विद्युतको नियमितता बढाउन लागिरहेका छौं ।
जाडोको समयमा ओभरलोडिङ्गको अवस्था छ । पानी परेपछि पनि कहिलेकाँही समस्या पर्ने गरेको छ । सहरी क्षेत्रमा वितरण प्रणालीको गुणस्तर बढाउने काम गरिरहेका छौं । राजधानीमा १ हजार मेगावाटसम्मको विद्युत खपतका लागि वितरण प्रणालीको क्षमता बृद्धि गर्न लागिरहेका छौं ।
कतिपय औधोगिक क्षेत्रबाटै १०, २० वा १०० मेगावाटसम्मको विद्युत माग भइरहेको छ । हामी वितरण क्षमता बृद्धि गर्न लागिपरेका छौं । जस्तो वीरगन्ज क्षेत्रमा १० वा २० मेगावट विद्युतसमेत उपलब्ध गराउन हाम्रो वितरण प्रणाली कमजोर भएकाले त्यसलाई अपग्रेड गर्नुपर्ने अवस्था छ । यो खालको समस्या सहरी र ग्रामीण क्षेत्र दुवैतर्फ छ । कतिपय स्थानमा सडकबाट पनि ट्रान्सफर तान्न सकिने अवस्था छैन र जग्गाको प्रयोग गर्न पनि अप्ठेरो छ ।
त्यस्ता केही चुनौती छन् त्यसलाई सामना गर्न हामीले राजधानीमा अन्डरग्राउन्ड केबलको काम थालिसकेका छौं । यो काम आगामी तीन वर्षसम्ममा पूरा गर्ने लक्ष्य छ । खपतको लागि उपयुक्त व्यवस्थापन बनाएनौँ भने हाम्रो आगामी उत्पादन खेर जान सक्छ । देशैभरी विद्युत ग्रीड पुर्याउने हाम्रो लक्ष्य छ । यो वर्ष ४० जिल्लामा ग्रीड पुर्याउने लक्ष्यका साथ काम भइरहेको छ ।
आगामी तीनवर्षमा चाहिं देशैभरी यो काम पूरा गरिनेछ । औधोगिक क्षेत्रमा विद्युतको माग बढेको छ । पुरानो संरचनाले धान्न सक्ने अवस्था नभएकोले नयाँ बनाउनुपर्ने छ । अप्ठेरो ठाउँमा सोलारबाट विद्युत वितरण गर्नेसमेत लक्ष्य छ ।
पछिल्लो समय राजधानीमा बारम्बार विद्युत जान थालेपछि ‘अघोषित लोडसेडिङ’ त सुरु भएको होइन भनेर आशंका गर्न थालिएको पाइएको छ । के भएको हो यो ?
यो लोडसेडिङ होइन । वितरण प्रणालीको समस्या हो । एकदमै चिसो बढेपछि जनताले अलि बढी खपत गर्न खोज्दा स्थानीय स्तरमा नै त्यस्तो समस्या भएको देखिएको छ । जस्तो १०० केभीएको लाइन भएको क्षेत्रमा त्योभन्दा बढी माग भयो भने धान्न सक्दैन । त्यसले गर्दा ‘रिप्लेस’ वा ‘सिफ्ट गर्नुप¥यो ।
एकपटक वानेश्वरमा पड्केर समस्या भयो । त्यस्तै, थोरै क्षमताको एम्पायर भएको स्थानमा एसी राखियो भने बढी क्षमता चाहिन्छ ।
त्यस्तो अवस्थमा जल्न सक्छ । त्यसले गर्दा घरमा समस्या हुँदा पनि त्यस्तो अवस्था आएको हो । त्यो समस्यालाई अहिले हामीले सम्बोधन गरिसकेका छौं ।
विद्युतको मात्रा कम भएर होइन ?
त्यस्तो होइन । काठमाडौंमा सडक पिच गर्नेलगायतका काम भइरहन्छन् । त्यस्तो बेलामा कहिलेकाँही विद्युत बन्द भइरहेको हुन्छ । सूचना दिएका पनि छौं तर कहिलेकाही सूचना सर्वसाधारणकहाँ पुग्न सकिरहेको हुँदैन ।
यसले गर्दा समस्या होकि जस्तो देखिन्छ । तर, त्यस्तो भएको छैन । हाम्रा कर्मचारी साथीहरु रातभर खटिइरहनु भएको छ । हामीकहाँ हिजोकै प्रणालीअनुसार काम भइरहेको छ । २४ सै घण्टा विद्युत उपलब्ध गराउनका लागि हामीलाई कहिलेकाँही पुरानो प्रणालीले अप्ठेरो पारेको हुन सक्छ ।
अहिले हामी २–३ हजार मेगावट पावर धान्न सक्ने क्षमता बृद्धि गर्न लागेका छौं ।
यसको लागि अन्डरग्राउन्ड प्रणालीबाट अघि बढ्न लागेका छौं । विभिन्न क्षेत्रबाट राजधानी भित्रिने विद्युतको कन्डक्टरको साइज मिलेन भने समस्या पर्न सक्छ । हुनत अहिलेलाई समस्या छैन । तर, पछि समस्या हुन सक्छ । एउटा ठूलो समस्या भनेको मातातीर्थदेखि हरिसिद्धिसम्मको क्षेत्रमा विगत १० वर्षदेखि उत्पन्न भइरहेको छ ।
सो क्षेत्रमा किन त्यस्तो समस्या भइरहेको ?
त्यहाँ स्थानीय मानिसहरुले लाइन ल्याउन दिइरहनु भएको छैन । पोलहरु गाड्दा पनि उखेल्ने काम भइरहेको छ । जग्गा पनि चल्तीको भाउमा नदिने र प्रसारण लाइन ल्याउनको लागि समस्याको अवस्था विगत १० वर्षदेखि नै छ ।
स्थानीय जनप्रतिनिधिसँग कुरा गर्नुभएको छैन ?
कुरा गरेर पनि भएन । प्रधानमन्त्री तहसम्म कुरा भएका छन् । तर, अहिलेसम्म समस्या समाधान भएन । आफ्नो घरको छेऊमा ट्रान्समिटर राख्न नदिने तर, बत्ती जाँदा गाली गर्ने काम भइरहेको छ । पहिला १९ घण्टासम्म पनि विद्युत गयो तर अहिले केही सेकेन्ड जाँदा पनि गुनासो आइरहेको पाइन्छ ।
अन्डरग्राउन्ड केबलको काम काठमाडौंमा मात्रै हो ?
काठमाडौंबाहेक पोखरामा पनि गर्ने योजना छ । पोखराको लागि जाइकाले सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको छ ।
काठमाडौंमा कहिलेसम्ममा यो काम पूरा होला ?
काठमाडौंमा केबल अन्डरग्राउन्ड गर्न तीनवर्ष जति लाग्छ । हामीले मात्रै पनि अन्डरग्राउन्ड गरेर भएन । अन्य विभिन्न सञ्चार सम्बन्धी निकायले पनि तार बाहिर प्रयोग गरिरहेका छन् । उनीहरुले पनि विद्युत प्राधिकरणसँगै काम अघि बढाउनेपर्ने अवस्था आउनेछ ।
अन्डरग्राउन्डको सिलसिला चलुन्जेल बत्ती जाने क्रम रहिरहने हो ?
त्यस्तो त हुँदैन ।
अबको तीनवर्षमा उसो भए राजधानीबाट विद्युतको पोल चाहिँ विस्थापित हुने हो ?
मुख्य पोल विस्थापित हुन्छन् । तर, भित्रि भागमा नहोला । अन्य कम्युनिकेसन केबुल पनि छन् उहाँहरुले पनि गर्नुपर्ने हुन्छ ।
समग्रमा भन्नुपर्दा अहिले नेपालमा विद्युतको माग र आपूर्तिको अवस्था के हो ?
अहिले १,३५० मेगावाटभन्दा बढी जेनेरेसन भइरहेको छ । पिकअपमा त्यति नै डिमान्ड पनि छ । जडित क्षमता १४०० मेगावाट पुग्न लागेको छ । वर्षायाममा आयात गर्ने व्यवस्था छैन । वर्षा याममा बढी नै हुन्छ । हिउँदयाममा ४० प्रतिशत कम हुन्छ । ७०० वा ८०० मेगावाट मात्रै वितरण गर्न सकेका छौं ।
त्यसका लागि २५० देखि ३०० मेगावाटसम्म आयात गर्नुपर्छ । अर्को वर्ष १००० मेगावाटसम्म थप आएपछि हामीलाई खपत बढाउनुपर्ने अवस्था आउँछ ।
आगामी वर्ष थपिने भनेको कुन महिनासम्ममा थपिन्छ ?
आउँदो असारसम्ममा थपिने अपेक्षा गरेका छौं ।
हामीलाई बढी भएको विद्युत निर्यात गर्न प्रसारण लाइन तयार छ त ?
चार्ज भइरहेको छ । ४०० केभी लाइन १ महिनाभित्र नै चार्ज गर्छौं ।
विद्युत महसुल नबुझाउने पनि थुप्रै छन् भन्ने सुनिएको छ खास के हो ?
व्यक्तिगत रुपमा त्यस्तो समस्या छैन । व्यक्तिगत रुपमा नतिर्दा लाइन नै काटिन्छ । तर, कतिपय उद्योगका तर्फबाट महसुल तिरिएको छैन । त्यस्तो महसुल करिब १० अर्ब उठाउन बाँकी छ । उनीहरुका हकमा हामीले ताकेता गरेका छौं । कतिपयको हकमा भने उद्योग मन्त्रालय र प्रधानमन्त्री तहबाटै पनि केही समय होल्ड गर्न र लाइन नकाट्न भनिएअनुसार सोही बमोजिम भइरहेको छ ।
तर, अदालतको हकमा कुरा गर्दा यो प्रसंगमा महसुल उठाउन हामीलाई नै मद्धत पुग्ने गरी आदेश आएको छ ।
लेखा समितिले यही विषयमा गरेको छानबिनका क्रममा महसुल नउठाउनुमा नेपाल विद्युत प्राधिकरणको वर्तमान नेतृत्वलाई पनि दोषी देखाइएको छ नि !
यो प्रसंग मेरो पालामा आएको होइन । पहिलादेखि नै भएको हो । यसमा मेरो कुनै दोष छैन ।
१९ घण्टाको लोडसेडिङ यहाँ विद्युत प्राधिकरणको नेतृत्वमा आएपछि हट्यो । खासमा यो कसरी सम्भव भएको हो ?
यो कुनै चामत्कारिक विषय होइन । इमान्दारीपूर्वक व्यवस्थापन गरिएको मात्रै हो । विद्युत प्राधिकरणका १२ हजार कर्मचारी यसका लागि खट्नुभएको छ । हामी पहिला धेरै खपत नगर्नुस् भन्ने अवस्थामा थियौं भने अहिले खपत गरौं भन्ने अवस्थामा पुगेका छौं ।
हामीले गर्नुपर्ने कामको दायित्व मात्रै निर्वाह गरेका हौं । यसको व्यवस्थापन गरेका हौं । यस क्रममा कतिपय चुनौती पनि सामना गर्नुपरेको छ । तर, हामीले अप्ठेरो हुँदाहुँदै पनि त्यसलाई सकारात्मक मोडमा ल्याएका छौं । म आउँदासम्म करिब ९ अर्ब रुपैयाँ घाटा रहेकोमा अहिले हामीले ७ अर्ब नाफा गरिरहेका छौँ ।
यसका लागि सर्वसाधारणको पनि उत्तिकै साथ र सहयोग पाइएको छ।
अब चाहिँ हामीकहाँ लोडसेडिङ हुँदैन होइन त ?
हुँदैन, हुँदैन । तर, आगामी वर्षहरुमा हामीले त्यसैखालको वितरण प्रणाली विकास गर्नुपर्छ । नत्र उत्पादन भएको बिजुली नै खेर जान सक्ने अवस्था पनि अउन सक्छ ।
तपाईंको कार्यकाल चाहिँ अब कति बाँकी छ ?
साढे ८ महिना बाँकी छ । ३ वर्ष ४ महिना काम गरिसकेको छु ।
तीनवर्षमा काठमाडौंका सबै तार ‘अन्डरग्राउन्ड’ भइसक्छ